“Who Will Turn Me Away from the Sheep?”: Present State and Development Trends of Transhumant Pastoralism in Eastern Herzegovina in the 21st Century
DOI:
https://doi.org/10.21301/eap.v18i4.2Keywords:
transhumant pastoralism, present state and development trends, history of anthropology, Eastern Herzegovina, 21st centuryAbstract
The paper presents the results of a field study of transhumant pastoralism which was carried out in June and July 2022 on the Zelengora, Volujak and Lebršnik mountains, on the Morine plateau, i.e. in the areas of the municipalities of Ljubinje, Nevesinje, Kalinovik and Gacko (Republic of Srpska-Bosnia and Herzegovina). The goal of the research was to determine the present state and development trends of transhumant pastoralism in the areas of eastern Herzegovina at the beginning of the 21st century. The paper gives an overview of the previous (ethnological) studies of transhumant pastoralism, and then presents the methodological procedures used in this research. The ethnographic section summarizes interviews with interviewees and field guides. The observed problems, both those that were talked about by the interviewees and those that were independently observed, were jointly expressed in the separate section as development trends that describe and at the same time shape the current state of transhumant pastoralism in the studied area. The problems in question are: the transformation of pastoralism into an individual economic strategy, and in some cases a form of personal leisure; changes in the directions and manner of livestock routes; the persistence of the basic production technology, along with the modernization of its individual elements; the weakening and dissolution of elements of the traditional cultural idiom; legal changes in property rights and the method of making compensations for rights of use; multiple consequences of war; increasingly pronounced neoliberal economic relations and withdrawal of the state; strengthening of personal motivation to engage in pastoralism; growing interest in zoological, ecological and climate topics. In almost all of the aforementioned trends, it is possible to recognize adaptation to the risks that come with changes in the environment, both natural and social. These are changes in the economy, demography, social relations, climate and ecology. The interviewees found ways to more or less successfully manage the mentioned risks.
Downloads
References
Aličić, Ahmed S. 1985. Poimenični popis sandžaka vilajeta Hercegovina. Sarajevo: Orijentalni institut u Sarajevu.
Antonijević, Dragoslav. 1982. Obredi i običaji balkanskih stočara. Beograd: Balkanološki institut SANU.
Arnold, Elizabeth and Haskel J. Greenfield. 2006. The Origins of Transhumant Pastorialism in Temperate South Eastern Europe: A Zooarchaeological Perspective from the Central Balkans. Oxford: BAR Publishing.
Bačanović, Vuk. 2022. „Pravoslavlje u Humskoj zemlji i Trebinjskoj oblasti/Hercegovini u vrijeme vlasti bosanskih banova, kraljeva i oblasnih gospodara (XIV i XV vijek)“. U Istorija Eparhije zahumsko-hercegovačke i primorske: povodom 800 godina od utemeljenja, uredio Milan Gulić, 115–148. Beograd – Mostar – Trebinje: Institut za savremenu istoriju i Eparhija zahumsko-hercegovačka i primorska.
Barjaktarović, Mirko. 1958. „Podjela zajedničke zemlje i kućevne svojine“. Glasnik Etnografskog muzeja u Beogradu 21: 267–274.
Belaj, Vitomir. 2004. „Tradicijsko stočarstvo na Velebitu i bunjevačka etnogeneza“. Studia ethnologica Croatica 16: 5–31. https://hrcak.srce.hr/40873
Bindi, Letizia. 2022. Introduction to Grazing Communities: Pastoralism on the Move and Biocultural Heritage Frictions, ed. Letizia Bindi, 1–20. New York – Oxford: Berghahn Books. https://doi.org/10.3167/9781800734753
Bogišić, Valtazar. 1867. Naputak za opisivanje pravnijeh običaja, koji u narodu živu. Zagreb: Brzotisk Dragutina Albrehta.
Bollig, Michael. 2006. Risk Management in a Hazardous Environment: A Comparative Study of Two Pastoral Societies. New York: Springer.
Bugarski, Astrida. 1989. „Nastambe stočara u sezonskim naseljima Bosne i Hercegovine“. Glasnik Zemaljskog muzeja Bosne i Hercegovine u Sarajevu, n.s., Etnologija, sv. 43 (4): 61–94.
Carnevale, Davide N., Petya V. Dimitrova and Bogdan D. Dražeta. 2021. “Zrnosko. Cultural Landscapes and Social Economy of a Village in Mala Prespa.” Anthropology of East Europe Review 37 (1): 46–62. https://doi.org/10.14434/aeer.v37i1.31777
Colombino, Annalisa and Jeffrey John Powers. 2022. “Revisiting Transhumance from Stilfs, South Tyrol, Italy. The Everyday Diverse Economy of a Forgotten Alternative Food Network.” In Grazing Communities: Pastoralism on the Move and Biocultural Heritage Frictions, edited by Letizia Bindi, 121–145. New York – Oxford: Berghahn Books. https://doi.org/10.3167/9781800734753
Cvijić, Jovan. 1896. Uputstva za proučavanje sela u Srbiji i ostalim srpskim zemljama. Beograd: Srpska kraljevska državna štamparija.
Cvijić, Jovan. 1987a. Balkansko poluostrvo, Sabrana dela, knjiga 2. Beograd: Srpska akademija nauka i umetnosti. Novinsko-izdavačka radna organizacija „Književne novine“. Zavod za udžbenike i nastavna sredstva.
Cvijić, Jovan. 1987b. Antropogeografski i etnografski spisi, Sabrana dela, knjiga 4 (tom I). Beograd: Srpska akademija nauka i umetnosti. Novinsko-izdavačka radna organizacija „Književne novine“. Zavod za udžbenike i nastavna sredstva.
Čakan, Ivan. 2017. Tradicionalno pašnjačko stočarstvo u Vojvodini: pastirski termini. Novi Sad: Muzej Vojvodine.
Čubrilović, Vasa, ur. 1976. Odredbe pozitivnog zakonodavstva i običajnog prava o sezonskim kretanjima stočara u jugoistočnoj Evropi kroz vekove. Beograd: Balkanološki institut SANU.
Ćirić-Bogetić, Ljubinka. 1966. Komunice u Crnoj Gori. Titograd: Istorijski institut.
Dedijer, Jevto. 2003. Hercegovina i Hercegovci. Beograd: Slobodna knjiga.
Dedijer. Jevto. 2001. Hercegovina: antropogeografske studije. Podgorica – Trebinje: Nova knjiga i Vidoslov.
Dominguez, Pablo, Francisco Zorondo-Rodríguez and Victoria Reyes-García. 2010. Relationships Between Religious Beliefs and Mountain Pasture Uses: A Case Study in the High Atlas Mountains of Marrakech, Morocco. Human Ecology 38: 351–362. https://doi.org/10.1007/s10745-010-9321-7
Dražeta, Bogdan. 2023a. „Prožimanja, udaljavanja i sporenja među Bošnjacima, Srbima i Hrvatima u Bosni i Hercegovini početkom XXI veka.“ U Međunarodni naučni skup Savremena srpska folkloristika XII, uredili Danijela Petković i Dejan Ajdačić, 321–334. Beograd – Loznica – Tršić: Udruženje folklorista Srbije. Univerzitetska biblioteka „Svetozar Marković“. Komisija za folkloristiku Međunarodnog komiteta slavista. Centar za kulturu „Vuk Karadžić“. Naučno-obrazovno-kulturni centar „Vuk Karadžić“.
Dražeta, Bogdan. 2023b. „Srbi u Mostaru i (istočnoj) Hercegovini: aktuelna i buduća proučavanja“. U Prilozi za istoriju Eparhije zahumsko-hercegovačke i primorske, uredili Radivoje Krulj i Milan Gulić. Beograd – Mostar – Trebinje: Institut za savremenu istoriju i Eparhija zahumsko-hercegovačka i primorska.
Drljača, Dušan. 1987. „Značaj etnoloških stacionarnih i ponovljenih proučavanja jednog naselja“. Etnološke sveske, br. 8: 21–28.
Đorđević Crnobrnja, Jadranka. 2020. Nismo prekidali sa Gorom: etnicitet, zajednica i transmigracije Goranaca u Beogradu. Beograd: Etnografski institut SANU.
Đurđev, Branislav. 1963. „Teritorijalizacija katunske organizacije do kraja XV veka (katun – knežina – pleme)“. U Simpozijum o srednjovjekovnom katunu održan 24. i 25. novembra 1961. g., uredio Milenko S. Filipović, 143–170. Sarajevo: Naučno društvo SR Bosne i Hercegovine.
Đurđev, Branislav. 1965-1966. „Postanak brdskih, crnogorskih i hercegovačkih plemena“. Zgodovinski časopis 19-20: 187–195.
Engels, Friedrich. 1973. Porijeklo porodice, privatnog vlasništva i države. Zagreb: Naprijed.
Erdeljanović, Jovan. 1921. „Neke crte u formiranju dinarskih plemenâ kod dinarskih Srba“. Glasnik srpskog geografskog društva 5: 67–79.
FAO UN (Food and Agriculture Organization of the United Nations). 2021. Seven reasons why pastoralism supports a better future. Rome: FAO UN. https://www.fao.org/fao-stories/article/en/c/1453839/
Filak, Manca and Žiga Gorišek. 2022. “The Coexistence of Transhumance Shepherding Practices and Tourism on Bjelašnica Mountain in Bosnia and Herzegovina.” In Grazing Communities: Pastoralism on the Move and Biocultural Heritage Frictions, edited by Letizia Bindi, 280–299. New York – Oxford: Berghahn Books. https://doi.org/10.3167/9781800734753
Filak, Manca. 2019. “A Long-Term Visual Ethnography in a Bosnian Village: Tracking Epistemological and Methodological Issues.” EthnoAnthropoZoom 16 (16): 251–303. https://doi.org/10.37620/EAZ171600252f
Filipović, Milenko S. 1963a. Predgovor Simpozijuma o srednjovjekovnom katunu održanog 24. i 25. novembra 1961. g., uredio Milenko S. Filipović, 5–7. Sarajevo: Naučno društvo SR Bosne i Hercegovine.
Filipović, Milenko S. 1963b. „Struktura i organizacija srednjovekovnih katuna“. U Simpozijum o srednjovjekovnom katunu održan 24. i 25. novembra 1961. g., uredio Milenko S. Filipović, 45–120. Sarajevo: Naučno društvo SR Bosne i Hercegovine.
Filipović, Milenko S. 1991. Čovek među ljudima. Beograd: Srpska književna zadruga.
Filipović-Fabijanić, Radmila. 1991. „Porodična zadruga u naučnom delu dr Milenka S. Filipovića“. Glasnik Etnografskog muzeja u Beogradu 54-55: 267–272.
Gavazzi, Milovan. 1928. „Kulturna analiza etnografije Hrvata“. Narodna starinа, knj. 7, 17 (2): 115–144.
Gavrilović, Ljiljana. 1989. „Običajnopravno regulisanje porodičnih odnosa“. Glasnik Etnografskog muzeja u Beogradu 52-53: 43–71.
Gorišek, Žiga. 2017. „Transhumantno pašništvo na razpotju sprememb: transhumanca in turizem kot strategiji preživetja v vasi Lukomir na Bjelašnici (BIH)“ Magistrsko delo. Filozofska fakulteta, Univerza v Ljubljani.
Gorunović, Gordana. 2006. „Stakevci, planinsko selo u pograničnoj zoni: socio-kulturno stanje sela u procesu tranzicije“. Glasnik Etnografskog muzeja u Beogradu 70: 195–214.
Gorunović, Gordana. 2007a. Srpska etnologija i marksizam: naučno delo Špire Kulišića. Beograd: Srpski genealoški centar – Odeljenje za etnologiju i antropologiju Filozofskog fakulteta, Etnološka biblioteka 22.
Gorunović, Gordana. 2007b. „Ruralne zajednice i identiteti manjina u periodu postsocijalističke tranzicije: Ognjanovo u jugozapadnoj Bugarskoj“. Glasnik Etnografskog muzeja u Beogradu 71: 15–38.
Gorunović, Gordana. 2014. Autobiografija u kontekstu: ogled iz etnografske antropologije. Beograd: Srpski genealoški centar – Odeljenje za etnologiju i antropologiju Filozofskog fakulteta, Etnološka biblioteka 81.
Grčić, Mirko. 2018. „Hercegovina i Hercegovci na fotografijama Radivoja Simonovića i Jevta Dedijera“. U Naučni skup Memento Jevto Dedijer, uredio Milovan R. Pecelj, 259–279. Beograd – Trebinje: Geografski fakultet u Beogradu i Grad Trebinje.
Hayden, Robert M. 1979. “The Cultural Ecology of Service Nomads.” The Eastern Anthropologist 32 (4): 297–309.
Hećimović, Mara. 1940. „Očvarstvo u selu Ivčević Kosi u Lici“. Etnografska istraživanja i građa 2: 87–101.
Holland, Henry. 1819. Travels in the Ionian Isles, Albania, Thessaly, Macedonia, &c. During the Years 1812-1813, Vol. I. London: Longman. Hurst. Rees. Orme. Brown. Paternoster-Row.
Hrabak, Bogumil. 1956. „O hercegovackim vlaškim katunima prema poslovnoj knjizi Dživana Pripčinovića“. Glasnik Zemaljskog muzeja u Sarajevu, n.s., Istorija i etnografija, sv. 11: 29–39.
Hrabak, Bogumil. 1981. „Razgranjivanje katuna i stvaranje trupe katuna odnosno plemena u nekadašnjoj Hercegovini (XIII.- XV. vek)“. U Predmet i metod izučavanja patrijarhalnih zajednica u Jugoslaviji, uredio Đorđije Đoko Pejović, 181–201. Titograd – Beograd: CANU i Prosveta.
Hristić, Ljubomir. 2012. Granice kao kulturni konstrukt: mitološki arhetip Američkog zapada. Beograd: Odeljenje za etnologiju i antropologiju Filozofskog fakulteta Univerziteta u Beogradu i Srpski genealoški centar. E-monografija. http://www.anthroserbia.org/Publications/Details/37.
Ilić, Žarko. 1970. „Narodna privreda Lištice i okoline“. Glasnik Zemaljskog muzeja Bosne i Hercegovine u Sarajevu, n.s., Etnologija, sv. 34-35, 185–236.
Ingold, Tim. 2022. Foreword to Grazing Communities: Pastoralism on the Move and Biocultural Heritage Frictions, edited by Letizia Bindi, ix–xi. New York – Oxford: Berghahn Books. https://doi.org/10.3167/9781800734753
Ivanović, Zorica. 2008. „Pogled na savremene transformacije antropološke teorije i prakse“. Antropologija 6: 88–116.
Jireček, Konstantin. 1880. “Die Wlachen und Maurowlachen in den Denkmälern von Ragusa” In Sitzungsberichte der Königlichen Böhmischen Gesellschaft der Wissenschaften in Prag 1879, edited by Karel Kořistka, 109–125. Praha: Nákladem Královské Eské Spolenosti Nauk. https://www.zobodat.at/pdf/SB-Ges-Wiss-Prag_1879_0001-0544.pdf
Juler, Cainerol. 2014. “Dupa coada oilor: Long-Distance Transhumance and its Survival in Romania.” Pastoralism 4 (1): 1–17. https://doi.org/10.1186/2041-7136-4-4
Kale, Jadran. 1989. „Obilježja poimanja prostora kod prokletijskih stočara“. Etnološke sveske, br. 10: 179–182.
Kanaet, Tvrtko. 1955. Podveležje i Podvelešci. Sarajevo: Naučno društvo NR Bosne i Hercegovine.
Knežević, Srebrica. 2006. „Etnoantropološko viđenje vode u pojmovima narodne kulture“. Glasnik Etnografskog muzeja u Beogradu 70: 311–336.
Kovačević, Desanka. 1963. „Srednjovekovni katun po dubrovačkim izvorima“ U Simpozijum o srednjovjekovnom katunu održan 24. i 25. novembra 1961. g., uredio Milenko S. Filipović, 121–142. Sarajevo: Naučno društvo SR Bosne i Hercegovine.
Kovačević, Ivan. 1978. Naučno delo Sretena Vukosavljevića. Prijepolje: Radnički univerzitet „Sreten Vukosavljević“.
Kovačević, Ivan. 2015. Istorija srpske antropologije. Beograd: Odeljenje za etnologiju i antropologiju Filozofskog fakulteta Univerziteta u Beogradu i Dosije studio.
Krstić, Đurica. 1976. „Običajnopravni aspekti sezonskog kretanja stočara u oblasti Kuča u Crnoj Gori“. U Odredbe pozitivnog zakonodavstva i običajnog prava o sezonskim kretanjima stočara u jugoistočnoj Evropi kroz vekove, uredio Vasa Čubrilović, 127–132. Beograd: Balkanološki institut SANU.
Krstić, Đurica. 1983. Običajna pravila o korišćenju planine i njihov savremeni značaj. Beograd: SANU.
Kulišić, Špiro. 1963. Tragovi arhaične rodovske organizacije i pitanje balkansko-slovenske simbioze. Beograd: Biblioteka Etnološkog društva Jugoslavije, knjiga 5.
Luković, Miloš D. 2009. Bogišićev Zakonik: priprema i jezičko oblikovanje. Beograd: Balkanološki institut SANU.
Luković, Miloš. 2016. “Self-Government Institutions of Nomadic and Semi-Nomadic Livestock Breeders in the Balkans and in the Carpathian Regions in the Late Medieval and Early Modern Periods.” Res Historica 41: 51–94. http://dx.doi.org/10.17951/rh.2016.41.51
Lutovac, Milisav. 1932. Prilozi za poznavanje stočarstva na našim visokim planinama. Beograd: Štamparija Davidović.
Lutovac, Milisav. 1948. „Privredna geografija Šar-planinske Gore“. Glasnik Srpskog geografskog društva 28 (2): 97–111.
Lutovac, Milisav. 1961. „Stočarstvo i stočarski život na Beljanici, Kučaju i Rtnju, planinama istočne Srbije“. Glasnik Etnografskog instituta SANU 9-10: 3–30.
Lutovac, Milisav. 1974. „Život u našim planinama i sadašnje stanje u njima“. U Simpozijum Etnološko proučavanje savremenih promena u narodnoj kulturi, 28-30. januar 1974., uredio Milorad Vasović, 91–92. Beograd: Etnografski institut SANU.
Lutovac, Milisav. 1977. „Stočarstvo i stočarski život na Peštersko-sjeničkoj visoravni“. Zbornik radova Geografskog instituta „Jovan Cvijić“ SANU, knj. 29: 157–170.
Lutovac, Milisav. 1978. „Prokletije“. Zemlja i ljudi 28: 18–28.
Malešević, Miroslava. 2004. Didara: životna priča jedne Prizrenke. Beograd: Srpski genealoški centar, Etnološka biblioteka 14.
Marković, Mirko. 1971. „Stočarska kretanja na Dinarskim planinama“. Zbornik za narodni život i običaje Južnih Slavena 45: 523–550.
Marković, Mirko. 2003. Stočarska kretanja na dinarskim planinama. Zagreb: Jesenski i Turk.
Maslovarić, Dušan. 1985. „Savremeni kooperativni odnosi u tradicionalnom ovčarstvu između sela Užičke Požege i Sjenice“. Zbornik Sjenice: nauka, kultura, umetnost 1: 26–31.
Maslovarić, Dušan. 1992. „Tradicionalna poljoprivreda na Sjeničko-pešterskoj visoravni“. Glasnik Etnografskog muzeja u Beogradu 56: 11–109.
Matić, Miloš, Mladena Prelić i Marko Pišev. 2016. Jovan Cvijić i srpska etnologija i antropologija. Beograd: Etnografski muzej u Beogradu. Etnografski institut SANU. Odeljenje za etnologiju i antropologiju Filozofskog fakulteta u Beogradu.
Matić, Miloš. 2018. „Kultura društvenih odnosa ruralnog stanovništva Tare“. Glasnik Etnografskog muzeja u Beogradu 82: 9–32.
Matley, Ian. 1968. “Transhumance in Bosnia and Herzegovina.” Geographical Review 58 (2): 231–261. https://doi.org/10.2307/212437
Medić, Vjera. 2010. „Saobraćaj i prenos dobara“. Glasnik Etnografskog muzeja u Beogradu 74 (1): 283–315.
Mihić, Ljubo. 1975. Ljubinje sa okolinom. Šabac: GIP „Dragan Srnić“.
Milićević, Milan Đ. 1876. Kneževina Srbija. Beograd: Državna štamparija.
Mišić, Siniša. 1996. Humska zemlja u srednjem veku. Beograd: DBR International Publishing.
Mišić, Siniša. 2019. Srpsko selo u srednjem veku. Beograd: Evoluta.
Morgan, Luis Henri. 1981. Drevno društvo. Beograd: Prosveta.
Mušović, Ejup. 1980. „Pešter i njegovo stanovništvo u prošlosti“. Glasnik Etnografskog instituta SANU 29: 63–85.
Mušović, Ejup. 1989. „Stanovništvo“. Glasnik Etnografskog muzeja u Beogradu 52-53: 9–41.
Naumović, Slobodan. 1999. “Identity Creator in Identity Crisis: Reflections on the Politics of Serbian Ethnology.” Anthropological Journal on European Cultures 8 (2): 39–128.
Naumović, Slobodan. 2013. Fields of Paradox: Three Case Studies on the Europeanisation of Agriculture in Serbia. Belgrade: Serbian Genealogical Center – Department of Ethnology and Anthropology of the Faculty of Philosophy of Belgrade.
Nedeljković, Dušan. 1974. Svečano otvaranje Rada 21. kongresa Saveza udruženja folklorista Jugoslavije, Čapljina, 17-21. septembra 1974., uredio Cvjetko Rihtman, 7–15. Sarajevo: Udruženje folklorista Bosne i Hercegovine.
Nikolić, Slobodanka i Amra Šarančić Logo. 2011. “Lukomir: Tradition and Change in a Bosnian Village.” Vernacular Architecture 42 (1): 53–66. http://dx.doi.org/10.1179/174962911X13159065475509
Nimac, Franjo. 1940. „Čobanovanje. Život i tradicija pastira Dalmatinske Zagore na Bosanskim planinama“. Etnografska istraživanja i građa 2: 102–130.
Nitsiakos, Vassilis. 2016. Peklari: Social Economy in a Greek Village. Münster: LIT Verlag.
Nori, Silvia and Michele Gemini. 2011. “The Common Agricultural Policy vis-à-vis European Pastoralists: Principles and Practices.” Pastoralism 1 (1): 19–27. https://doi.org/10.1186/2041-7136-1-27
Novaković, Stojan. 1943. Selo. Beograd: Srpska književna zadruga.
Palladino, Paolo. 2018. “Transhumance revisited: On mobility and process between ethnography and history.” Journal of Historical Sociology 31 (2): 119–133. https://doi.org/10.1111/johs.12161.
Paković, Nikola. 1976. „Običajno-pravni ugovorni i proizvodni odnosi u stočarstvu“. U Odredbe pozitivnog zakonodavstva i običajnog prava o sezonskim kretanjima stočara u jugoistočnoj Evropi kroz vekove, uredio Vasa Čubrilović, 133–140. Beograd: Balkanološki institut SANU.
Pavković, Nikola. 1981. „Društveni život stočara na letnjim stanovima u Bosni.“ Glasnik Zemaljskog muzeja Bosne i Hercegovine u Sarajevu, n.s., Etnologija, sv. 36-37: 87–114.
Pavković, Nikola. 1982. „Pleme u istoriji jugoslovenskih naroda“. U Sociološki leksikon, uredili Radomir D. Lukić i Miroslav Pečuljić, 448–451. Beograd: Savremena administracija.
Pavković, Nikola. 2003. “Dimension humaine et monde animal dans la culture populaire serbe.” Etudes et documents balkaniques et méditerrаneéns 26: 67–72.
Pavković, Nikola. 2014. Studije i ogledi iz pravne etnologije. Beograd: Srpski genealoški centar, Etnološka biblioteka 7.
Pekić, Radmilo. 2019. Bilećke Rudine u srednjem vijeku. Kosovska Mitrovica – Banja Luka: Filozofski fakultet u Prištini i Udruženje istoričara Republike Srpske „Milorad Ekmečić“.
Perišić, Ivan. 1940. „Prilozi o čobanovanju na Šator planini“. Etnografska istraživanja i građa 2: 131–142.
Petrović, Petar Ž. 1961. „Stari Vlah: Etnička prošlost, ime i položaj predela“. Glasnik Etnografskog muzeja u Beogradu 24: 25–46.
Pijović, Marko. 2018. „Vlasi u dubrovačkim spomenicima do 14. stoljeća“. Doktorska dis. Filozofski fakultet, Sveučilište u Zagrebu.
Popović, Cvetko Đ. 1963. „Stočarska kretanja u Bosni i Hercegovini“. Glasnik Zemaljskog muzeja u Bosni i Hercegovini, n.s., Etnologija, sv. 18: 105–119.
Popović, Cvetko. 1955. „Stočari ‘balije’ kod Čapljine i Ljubuškog“. Glasnik Zemaljskog muzeja u Sarajevu, n.s., Istorija i etnografija, sv. 10: 147–159.
Porčić, Marko. 2007. „Veza između mobilnosti i stočarstva – kroskulturna analiza“. Etnoantropološki problemi 2 (1): 55–70. https://doi.org/10.21301/eap.v2i1.4
Pouqueville, François Charles Hugues Laurent. 1826. Voyage de la Grece, Tome Second. Paris: Chez Firmin Didot, Pere et Fils.
Raičević, Svetozar. 1931. „O stočarstvu i stočarskom životu u Vasojevićima“. Glasnik Etnografskog muzeja u Beogradu 6: 55–72.
Rajković, Marijeta. 2005. „Sezonske migracije na području Krivoga Puta: tradicije u recentnoj povijesnoj perspektivi“. Senjski zbornik: prilozi za geografiju, etnologiju, gospodarstvo, povijest i kulturu 32 (1): 273–316.
Rihtman, Cvjetko, ur. 1974. Rad 21. kongresa Saveza udruženja folklorista Jugoslavije, Čapljina, 17-21. septembra 1974. Sarajevo: Udruženje folklorista Bosne i Hercegovine.
Rudić, Srđan. 1918. „Rad Stojana Novakovića na proučavanju srednjovekovne srpske istorije“. U Stojan Novaković: povodom sto sedamdeset pet godina od rođenja, naučni skup sa međunarodnim učešćem održan u Srpskoj akademiji nauka i umetnosti, 1. i 2. novembra 2017. godine, uredili Mihailo Vojvodić i Aleksandar Kostić, 75–87. Beograd: Srpska akademija nauka i umetnosti.
Scoones, Ian. 2020. “Pastoralists and peasants: perspectives on agrarian change.” The Journal of Peasant Studies 48 (1): 1–47. https://doi.org/10.1080/03066150.2020.1802249.
Sharifian, Abolfazl, Álvaro Fernández-Llamazares, Hussein T. Wario, Zsolt Molnár, Mar Cabeza. 2022. “Dynamics of pastoral traditional ecological knowledge: a global state-of-the-art review.” Ecology and Society 27 (1): 1–15. https://doi.org/10.5751/ES-12918-270114
Simić, Marina. 2008. “The State and Modernity as Anthropological Topics: a Very Short Introduction.” Etnoantropološki problemi 3 (3): 189–201. https://doi.org/10.21301/eap.v3i3.10
Stojanović, Marko. 2020. „Prolegomena za agrarno nasleđe u etnografskoj muzejskoj delatnosti“. Glasnik Etnografskog muzeja 84: 119–140.
Šekarić, Bogdan. 2014. Fotografije dr Radivoja Simonovića. Knjiga 1. Novi Sad: Muzej Vojvodine.
Šekarić, Bogdan. 2019. Fotografije dr Radivoja Simonovića. Knjiga 2, Velebit. Novi Sad: Muzej Vojvodine.
Šekarić, Bogdan. 2022. Fotografije dr Radivoja Simonovića. Knjiga 3, Hercegovina i Crna Gora. Novi Sad: Muzej Vojvodine.
Tomić, Persida. 1962. „Stočarstvo“. Glasnik Etnografskog muzeja u Beogradu 25: 16–45.
Tomić, Persida. 1964. „Privreda“. Glasnik Etnografskog muzeja u Beogradu 27: 51–78.
Tomić, Persida. 1965-1966. „Stočarstvo“. Glasnik Etnografskog muzeja u Beogradu 28-29: 31–48.
Tomić, Persida. 1975. „Stočarstvo“. Glasnik Etnografskog muzeja u Beogradu 38: 27–44.
Tomić, Persida. 1978. „Stočarstvo“. Glasnik Etnografskog muzeja u Beogradu 42: 151–171.
Tošić, Đuro. 1998. Trebinjska oblast u srednjem vijeku. Beograd: Istorijski institut SANU.
Trojanović, Sima. 1889. „Na Kopaoniku“. Otadžbina: književnost, nauka, društveni život, knj. 21., sv. 81, 82, 83 i 84: 248–263.
Vinšćak, Tomo. 1989. „Kuda idu ‘horvatski nomadi’“. Studia ethnologica Croatica 1 (1): 79–98.
Vlahović, Petar. 1974. „Etnološki značaj nekih novijih migracionih kretanja u Jugoslaviji“. Glasnik Etnografskog muzeja u Beogradu 37: 97–107.
Vlahović, Petar. 1981. „Osvrt na životni put i naučni rad akademika Milisava Lutovca“. U Zbornik radova Etnografskog instituta SANU, knj. 12, uredio Petar Vlahović, ix–xxiii. Beograd: Etnografski institut SANU.
Vucinich, Wayne S. 1975. A Study in Social Survival: The Katun in Bileća Rudine. Denver: Univeristy of Denver, Graduate School of International Studies.
Vučinić Nešković, Vesna. 2013. Metodologija terenskog istraživanja u antropologiji: Od normativnog do iskustvenog. Beograd: Srpski genealoški centar – Odeljenje za etnologiju i antropologiju Filozofskog fakulteta.
Vukosavljević, Sreten. 1953. Istorija seljačkog društva – Orgnaizovanje seljačke zemljišne svojine, knjiga 1. Beograd: Srpska akademija nauka.
Zanjani, Leila V., Hugh Govan, Holly C. Jonas, Thedore Karfakis, Daniel M. Mwamidi, Jessica Stewart, Gretchen Walters, and Pablo Dominguez. 2023. “Territories of life as key to global environmental sustainability.” Current Opinion in Environmental Sustainability 63: 1–19. https://doi.org/10.1016/j.cosust.2023.101298
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.
ERIH PLUS - European Reference Index for the Humanities
World Cat
AnthroSerbia
