A Contribution to the Study of the Development of Museum Activities during World War II in Occupied Serbia
DOI:
https://doi.org/10.21301/eap.v17i4.12Keywords:
museums, heritage, cultural policy, Milan Nedić’s government, German occupation, collaboration, World War IIAbstract
Common stereotypical attitudes suggest that more extensive organized activities aimed at expanding the network of institutions for the protection of cultural assets began to be undertaken only after the end of World War II, under the auspices of the Communist party, when a new socialist social system was established. It was then, in 1947, that the Institute for the Protection of Cultural Monuments of Serbia was founded, followed by other local institutes of this kind. In that same period, local archives (archival centres) began to be established, increasing the capacity of archival activities initiated in 1898 with the founding of the State Archives of Serbia. At the same time, a series of new laws were passed; in addition, a number of museums were founded throughout Serbia, thus developing the museum network, which had previously – since the founding of the Serbian Museum (Muzeum serbski) in 1844 – expanded mainly in Belgrade, with only a small number of museums in other cities and towns in Serbia.
New research has shown that even during the German occupation in World War II, under the collaborationist government of general Milan Nedić new institutions were founded, partly actually and partly nominally, with the aim of establishing a functional protection network. With the introduction of appropriate legal acts (the Decree on the protection of cultural heritage), the first institution to be founded was the Institute for the Preservation of Cultural Heritage in May 1942. It was not only the precursor of today’s Institute for the Protection of Cultural Monuments of Serbia but also a central heritage institution, with connections to museums which began to be founded in county centres from the autumn of 1942 onwards. Committees were formed, administrators appointed and guidelines for further activities laid down. In the meantime, starting in April 1942, courses for museum workers were organized in Belgrade, and similar training was planned to take place in other cities in Serbia; also, a special Museum Act was being drafted.
It would seem that, although certain activities were recorded, museums founded during World War II did not have “firm foundations” and as of the latter half of 1943 there is no more mention of them, and the Museum Act was not passed. On the other hand, it is indicative that soon after the end of the war, musems were founded in all the towns and cities where initiatives for their founding had been recorded during the years of German occupation.
Downloads
References
Anonim 1. 1941. “Državni savetnik g. dr. Turner posetio je juče Muzej kneza Pavla : Muzej je ponov otvoren”. Obnova, br. 58, 10. 09. 1941.
Anonim 2. 1941. “Danas je na svečan način ponovo otvoren Dom kulture : U prisustvu pretstavnika nemačkih vlasti i članova srpske vlade, Dom je otvorio pretsednik Gradskog poglavarstva g. Drag. Jovanović”. Obnova, br. 146, 22. 12 1941.
Anonim 3. 1942. “Kome će pripasti jedna privatna biblioteka milionske vrednosti: Kragujevački profesor koji je dugogodišnjim trudom uspeo da stvori jednu retku kulturnu riznicu traži sada dostojnog naslednika”. Obnova, br. 235, 11. 04. 1942.
Anonim 4. 1942. “Da li će se osnovati Muzej Srpskog narodnog pozorišta : Jedan zanimljiv predlog”. Obnova, br. 284, 10. 06. 1942.
Anonim 5. 1942. “Jedna nova kulturna ustanova: Osnivanje muzeja u Užicu”. Obnova, br. 394, 16. 10. 1942.
Anonim 6. 1942. “Osnivanje muzeja u Užicu”. Novo vreme, br 449, 17. 10. 1942.
Anonim 7. 1942. “Značajna aktivnost u Kruševačkom okrugu”. Obnova, br. 414, 9. 11. 1942.
Anonim 8. 1942. “Osnivanje muzeja u okružnim mestima”. Novo vreme, br. 473, 14. 11. 1942.
Anonim 9. 1942. “Osniva se Muzej Okruga moravskog”, Novo vreme, br. 474, 15. 11. 1942.
Anonim 10. 1943. “Naši muzeji i privatni sabirači dragocenosti: Privatne kolekcije - osnov muzejskog blaga”. Obnova, br. 463, 9. 11. 1943.
Anonim 11. 1943. “Akcija za osnivanje okružnog muzeja u Valjevu : Najveći deo ovoga muzeja biće posvećen porodici Nenadovića”. Obnova, br. 468, 15. 01. 1943.
Anonim 12. 1943. “Stvaranje gradskog muzeja u Smederevu : Osnovan je odbor koji će raditi na osnivanju muzeja”. Novo vreme, br. 647, 10. 06 1943.
Anonim 13. 1943. “Ustanovljen je Braničevski muzej u Požarevcu”. Novo vreme, br. 649, 12. 06. 1943.
Anonim 14. 1943. “Muzej praiostorijske Vinče”. Kolo, 19. 06. 1943.
Anonim 15. 1943. “Osnivanje Muzeja u Šapcu : Naročiti odbor radiće na stvaranju i uređenju muzeja”. Novo vreme, br. 658, 23. 06. 1943.
Anonim 16. 1944. “Stvaranje pozorišnog muzeja : Miomir Denić poklonio zbirku skica raznih scenografa”. Novo vreme, br. 842, 26. 01. 1944.
Anonim 17. 1944. “Od Bačvanskog i Milke Grgurove do Dušana Radenkovića : Osnivanje Muzeja Narodnog pozorišta”. Obnova, br. 789, 2. 02. 1944.
Anonim 18. 1944. “Uspeh muzeološkog tečaja : Spremanje kadra našeg muzeološkog podmlatka”. Obnova, br. 794, 8. 02. 1944.
Anonim 19. 1949. “Reorganizacija naših muzeja”, Muzeji, br. 3-4, Beograd, Muzejsko društvo Srbije, 1949: 2-10.
Anonim 20. 1943. „Zaštita spomenika naše prošlosti“, Srpski narod, 23. oktobar 1943.
Anonim 21. 1943. „Beleške odeljenja za visoko obrazovanje i narodnu kulturu“, Prosvetni glasnik, 1. maj 1943.
Anonim 22. 1943. „Etnografski muzej“, Kolo, 31. jul 1943.
Anonim 23. 1943. „Beleške: Odeljenje za visoko obrazovanje i narodnu kulturu“, Prosvetni glasnik, 5. maj 1943.
Arsenijević, Grada. 2005. „Osnivanje i prvih deset godina rada Narodnog muzeja u Kragujevcu“. Šumadijski anali, 2: 171-182.
Bandović, Aleksandar. 2013. „Naučne mreže Miodraga Grbića i njihov uticaj na srpsku arheologiju“. Etnoantropološki problemi, 11 (3). https://doi.org/10.21301/EAP.V11I3.9
Bandović, Aleksandar. 2014. “Muzejski kurs i arheologija tokom II svetskog rata u Beogradu”. Etnoantropološki problemi, 9 (3): 625-645. https://doi.org/10.21301/EAP.v9i3.5
Bandović, Aleksandar. 2019. “Miodrag Grbić i nastanak kulturno-istorijske arheologije u Srbiji”, Doktorska disertacija. Univerzitet u Beogradu, Filozofski fakultet, odeljenje za arheologiju.
Benderać, Ljiljana. 2000. Muzeji Srbije. Beograd: Zavod za proučavanje kulturnog razvitka.
Borković, Milan. 1979. Kontrarevolucija u Srbiji. Kvislinška uprava 1941–1944. Beograd: Sloboda.
B. T. 1943. „Muzej preistorijske Vinče“. Kolo, 19. jun 1943, 17.
Dimić, Ljubodrag. 1988. Agitprop kultura – agitpropovska faza kulturne politike u Srbiji 1945–1952. Beograd:Rad.
Dobronić, Lejla. 1952. “Prikaz povjesti u zavičajnim muzejima”. Muzeji – organ Srpskog muzejskog društva, br. 7, Beograd 1952: 27-35.
Đukić, Dušan. 1942. “Za čuvanje starina”. Srpski narod, br. 26, 28. 11. 1942.
Grbović, Duško. 2017. 60 godina Zavičajnog muzeja u Jagodini (1953/4/5 – 2013). Jagodina: Zavičajni muzej Jagodina.
Grupa autora. 1996. Narodni muzej Požarevac : 1896-1996. Požarevac: Narodni muzej.
Hasanagić, Edib. 1975. “Muzeji Srbije danas”. Bilten Zajednice muzeja Srbije,5/1975: 3-10.
Jovanović, Miodrag. 1994. Muzeologija i zaštita spomenika culture. Beograd: Filozofski fakultet i Plato.
Jovanović Simić, Jelena. 2019. Muzealizacija medicine : muzeji i zbirke u Srbiji. Beograd: Muzej nauke i tehnike.
Krivošejev, Vladimir. 2012. Muzeji, menadžment, turizam : ka savremenom muzeju, od teorije do prakse. Valjevo – Beograd: Narodni muzej Valjevo, NIP Obrazovni informator.
Krivošejev, Vladimir. 2021. „Sedam decenija razvoja“. U: Tragom prošlosti : Narodni muzej Valjevo 1951 – 2021, uredio Vladimir Krivošejev: 15-63. Valjevo: Narodni muzej Valjevo.
Кrstić, Branislav. 2010. Spomenička baština : svjdočanstvo i budućnost prošlosti. Beograd: Službeni glasnik.
Kumović, Mladenko. 2001. Muzeji u Vojvodini (1947–1997). Novi Sad: Muzej Vojvodine.
Lazić, Miroslav. 2021. Eksplozija u Smederevu 5. juna 1941. godine : 80 godina posle. Smederevo – Beograd: Muzej u Smederevu – Službeni glasnik.
Lin, Nikolas. 2011. Otmica Evrope: Sudbina evropskih dragocenosti u Trećem Rajhu i Drugom svetskom ratu. Beograd: Geopoetika izdavaštvo.
Majzner, Josif. 1942. “Slučaj Muzeja kneza Pavla”. Naša borba, br. 18/19, 4. 01. 1942.
Marković, Željko. 2010. „O predlogu za osnivanje muzeja u Užicu za vreme Drugog svetskog rata : prilog izučavanju kulturne istorije grada 1941–1945“. Užički zbornik 34 (1): 157–162.
Marković, Miloš. 1943a. “Mladi muzejci nastavljaju sa radom : Drugi semestar tečaja za osposobljavanje muzejskih stručnjaka otpočeo 1 aprila”. Novo vreme, br. 595, 8. 04. 1943.
Marković, Miloš. 1943b. “Koji će gradovi biti muzejska središta”. Novo vreme, br. 606, 21. 04. 1943.
Marković, Miloš. 1943v. “Vinčanski muzej u Beogradu je najbogatiji na Balkanu”. Novo vreme, br. 644, 6. 06. 1943.
Mano-Zisi, Đorđe. 1942a. “Jedan primer”. Naša borba, br. 18/19, 4. 01. 1942.
Mano-Zisi, Đorđe. 1942b. Feljton: “Dokumenti srpske kulture u Muzeju kneza Pavla”. Obnova, br. 194, 20. 02. 1942; br. 195, 21. 02. 1942; br. 238, 15. 04.1942; br. 248, 27. 04. 1942.
Mano-Zisi, Đorđe. 1972, “Razmišljanja o nekim pitanjima razvoja muzeja”. Bilten Zajednice muzeja Srbije 2/1972.
Medaković, Dejan. 1998. Efemeris: hronika jedne porodice, Beograd.
M, M. 1943. „Zakonom zaštićen 271 spomenik srpske istorije“. Novo Vreme, 15. oktobar 1943.
Nastasijević, Svetomir. 1942. “Za bolju budućnost naše umetnosti”. Naša borba, br. 31, 5. 04. 1942.
Nastasijević, Živorad. 1942. “Kriza naše likovne umetnosti”. Naša borba, br. 42, 21. 06. 1942.
Ninošević, Mira, ur. 2018. Narodni muzej Leskovac : 1948 – 2018. Leskovac: Narodni muzej.
Parežanin, Ratko. 1942. “Etnografski muzej biće ponovo uređen : Ministarstvo prosvete ustupilo je muzeju svoju zgradu u Balkanskoj ulici”. Obnova, br. 192, 18. 02. 1942.
Petranović, Branko. 1992. Srbija u Drugom svetskom ratu 1939–1945. Beograd: Vojnoizdavački i novinski centar.
Popović, Milan. 1941. “Beogradski muzeji trebalo bi uskoro da otvore svoja vrata”. Novo vreme, br. 24, 8, 9. i 10. 06. 1941.
Popović, Milan. 2001. Istorija planinarstva užičkog kraja. Užice: IC Kadinjača.
Radosavljević, Sanja. 2018. U očima posetilaca : Muzej Кrajine kroz istoriju nastanka, stalne postavke i Кnjigu utisaka. Negotin: Muzej Кrajine.
Roth, Andreas. 2020. Johann Albrecht von Reiswitz (1899–1962): Vom unbequemen Südosteuropaexperten zum Kunstschützer. Graz: Ares Verlag, 2020.
Stojanović, Aleksandar. 2012a. Srpski civilni / kulturni plan vlade Milana Nedića. Beograd: Institut za noviju istoriju Srbije.
Stojanović, Aleksandar. 2012b, „Radoslav Grujić o prenosu moštiju srpskih svetitelja aprila 1942. godine iz NDH u okupiranoj Srbiji“. Tokovi istorije, 1/2012, 69-86.
Stojanović, Aleksandar. 2015. Ideje politički projekti i praksa vlade Milana Nedića. Beograd: Institut za noviju istoriju Srbije.
Tomić, Stevan. 1958. Pravna zaštita spomenika kulture u Jugoslaviji. Beograd: Savezni institut za zaštitu spomenika kulture.
Vučković, Dragomir. 1942. “Etnografski muzej biće ponovo otvoren : Izložba modela seoskih kuća od najstarijih vremena do danas”. Novo vreme, br. 407, 29. 08. 1942.
Zec, Dejan. 2019. „Svakodnevni život u okupiranom Beogradu (1941-1944), Doktorska disertacija. Univerzitet u Beogradu, Filozofski fakultet, odeljenje za istoriju.
Živković, Nikola. 1994. Pljačka zlata i kulturnih dobara u Jugoslaviji 1941-1945. Beograd: Institut za savremnu istoriju.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.